Varlık Nedir?
Farabi’ye göre varlık sözü anlatılamayacak, tanımlanamayacak
derecede zihinde açık, seçik ve yerleşik, sabit bir anlam taşımaktadır.
Ona göre varlık
-
En açık ve seçik, en geniş
anlamlı bir sözdür.
-
Mahiyetten farklıdır.
-
Mahiyetin cüzlerinden biri
de değildir.
-
Mahiyete arızdır. Yani onun
asıl deyimi ile mahiyetin lazımıdır.
İbn Sina’ya göre varlık, başka hiçbir sözün kavramının içine
giremeyecek derecede geniş ve genel bir sözdür. Çünkü varlığın, cinsi, faslı ve
türü yoktur. Ancak her iki filozofa göre kendisinden daha çaık ve seçik
olmamakla birlikte başka kelimelerin zihnin dikkatini ona çekmek için
kullanılması, onu ifade emek üzere söz, işaret ve alametlerin onu hatırlatması
mümkündür.
İbn Sina’ya göre varlık, 1.
Mutlak varlık, 2. Zihinde varlık ve 3. Dış dünyada (ayanda) varlık olmak üzere
üç kısımda incelenir. Zihinde varlıklar kavramlar ve anlamlardır. Zihin dışı
varlıklar ise fertler, tek ve şahsiyet kazanmış gerçek varlıklardır. Mutlak
varlıktan kastedilen ise zihin içi ve zihin dışı alanda bulunmayan, tamamen soyut,
hiçbir kayıt ve şarta bağlı olarak bulunmayan saf varlıktır.
Felsefe tarihinde mahiyet ve
varlığı birbirinden ayıran ilk filozof Farabidir. Her şeyin bir mahiyeti bir de hüviyeti yani
varlığı vardır. Farabi bu noktada hem Aristoteles’ten hem de Platon’dan
ayrılır. Aristoteles, varlık ile mahiyeti birbirinden ayırmaz. Birini bilen
diğerini de bilmiş olur. Platon’da ise
ideler varlığı meydana getirirler. Halbuki Farabi’nin mahiyeti varlığı
gerektirmez.
Farabi, varlık mahiyet ilişkisi
ile ilgili olark
a) Varlık mahiyete katılan bir
nesne değildir.
b) Mahiyet, varlığı gerektirmez.
Bir şeye katlılan nesne, o şeyin zatından dolayı o şeye katılmış olamaz.
Katılmış olmak demek şeyin zatında değil
demektir.
c) Varlık mahiyetten başka bir
şeydir.
d) Varlık ve mahiyet, varlığını
başka bir yerden alacaktır. Bu zincirin sonsuza kadar gitmesi imkansızdır.
Öyleyse varlığı ve mahiyeti aynı olan bir varlıkta son bulmalıdır.
Bir şeyin mahiyeti o şeyin
anlamını içermez. İçerecek olursa cüzü olmuş olur. Halbuki mahiyet o şeyin
bütünüdür. Mesela insanın mahiyeti insanlıktır. İnsanlık, cins olan hayvanlık
ve fasıl olan düşünmeden ibarettir. İnsanın mahiyeti bu ikisinden hiçbiri
değildir. Aksine bu ikisinin bir araya gelmesindedir.
İnniyet: Kendiliğinden zorunlu
varlık. Var ve mevcut olma. Varlık anlamında felsefi terim. Farabi, varlığın
kuvveti ve tekidi bakımından mevcudatın en mükemmeli olmasından dolayı
kendiliğinden varlığa “inniye” demektedir. Bazen bir şeyin varlğına onun
inniyeti de denir. Bu anlamda inniyet cevher ile eş anlamlı kullanılmıştır.
Gazzaliye göre inniyet, mahiyetten ayrı olarak varlıktan ibarettir.